Ιστορία

Κατά τον αρχαίο περιηγητή και γεωγράφο Παυσανία, ο Πόρος από την αρχαιότητα αποτελείται από δύο νησιά, τη Σφαιρία, που πήρε το όνομά της από τον Ηνίοχο του Πέλοπα, Σφαίρο, και την Καλαυρία (καλή αύρα). Η Καλαυρία αρχικά ήταν αφιερωμένη στο θεό Απόλλωνα ο οποίος την παραχώρησε στο θεό Ποσειδώνα, ως αντάλλαγμα για τους Δελφούς.

Η Καλαυρεία είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την Σφαιρία, κατάφυτη με άφθονα νερά, ενώ η Σφαιρία είναι ένας βράχος ηφαιστειακής προέλευσης. Κατά τη μυθολογία η Αίθρα ίδρυσε στη Σφαιρία το ιερό της Απατούριας Αθηνάς, στο μέρος που συνευρέθηκε με τον Ποσειδώνα και ονόμασε τη Σφαιρία, Ιερά. Προς τιμή της Απατούριας Αθηνάς τελούνταν τα Απατούρια, που είχαν θρησκευτικό χαρακτήρα και διαρκούσαν τρεις ημέρες.

Στο βόρειο τμήμα του νησιού υπάρχουν τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα, που κτίστηκε γύρω στα 520 π.Χ. Ο κυρίως ναός ήταν Δωρικού ρυθμού, ορθογώνιος περίπτερος με 6 και 12κίονες στις πλευρές του. Γύρω του υπήρχε περίβολος, αρκετές στοές και τεμένη. Κοντά στο ναό υπήρχε ο οικισμός της Καλαυρίας, ενώ στον κόλπο της Βαγιωνάς υπήρχε άλλος αρχαίος οικισμός που καταποντίστηκε στη θάλασσα.

Με έδρα το ιερό του Ποσειδώνα ιδρύεται η Αμφικτιονία της Καλαυρίας. Μέλη της ήταν επτά πόλεις, η Ερμιόνη, η Επίδαρος, η Αίγινα, οι Πρασιές, η Αθήνα κι ο Ορχομενός. Η Αμφικτιονία χρησίμευε για επίλυση τυχόν διαφορών τους, καθώς και για εμπορικές συναλλαγές. Γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της από τα τελευταία προϊστορικά χρόνια μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ.

Στο ναό του Ποσειδώνα, είχε καταφύγει ο αρχαίος Αθηναίος ρήτορας Δημοσθένης, κυνηγημένος από τον Φίλιππο της Μακεδονίας. Τελικά έδωσε τέλος στη ζωή του στον περίβολο του ναού, πίνοντας κώνειο.

Ο Πόρος διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο κατά την επανάσταση του 1821, από την περίοδο της οποίας σώζονται πολλά μνημεία. Υπήρξε έδρα της κυβέρνησης από 15 Απριλίου - 16 Ιουνίου 1827. Τον Οκτώβρη του 1828 στον Πόρο έγινε η σύσκεψη των τριών Δυνάμεων, οι οποίες καθόρισαν τα σύνορα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Από τον Πόρο ξεκίνησε ο συμμαχικός στόλος για τη νικηφόρα ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827. Στο λιμάνι του Πόρου εγκαταστάθηκε το 1830 ο πρώτος πολεμικός ναύσταθμος της Ελεύθερης Ελλάδας.